Czy można zawrzeć umowę sprzedaży nieruchomości pod warunkiem? Jaki skutek ma umowa sprzedaży nieruchomości pod warunkiem? Jakie roszczenia przysługują kupującemu z umowy sprzedaży nieruchomości zawartej pod warunkiem?
Analiza
W przypadku sprzedaży nieruchomości zastrzeżenie warunku lub terminu jest niedopuszczalne. Naruszenie tego zakazu nie powoduje jednak nieważności tak skonstruowanej umowy, lecz powoduje wyłączenie skutku rzeczowego umowy tzn. umowa taka nie przenosi tytułu do nieruchomości na kupującego. Umowa z mocy prawa ma w takim przypadku tylko charakter zobowiązujący. Oznacza to, że w razie spełnienia się warunku lub nadejścia terminu strony umowy zobowiązane są zawrzeć dodatkową umowę, zawierającą bezwarunkową zgodę na przejście prawa własności lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości.
Wobec powyższego sprzedaż nieruchomości pod warunkiem musi być realizowana dwuetapowo. W pierwszym etapie zawierana jest warunkowa umowa sprzedaży, w której sprzedający sprzedaje, a kupujący kupuje nieruchomość, pod warunkiem np. że uprawniony do pierwokupu z tego prawa pierwokupu nie skorzysta. Umowa taka nie przenosi własności, bo własność nieruchomości nie może być przenoszona ani pod warunkiem, ani z zastrzeżeniem terminu. Jeśli warunek określony umową np. uprawniony nie wykona pierwokupu w wymaganym terminie, albo przed upływem tego terminu złoży oświadczenie, że rezygnuje z prawa pierwokupu, wtedy następuje drugi etap tj. zawierana jest druga umowa – umowa przeniesienia własności nieruchomości. Bez zawarcia drugiej z wymienionych umów tytuł do nieruchomości nie przechodzi na kupującego.
Skutkiem zawarcia pierwszej z umów jest powstanie po stronie kupującego warunkowego prawa nabycia nieruchomości. Roszczenie o zawarcie umowy rozporządzającej przysługuje kupującemu, gdy spełniony zostanie warunek określony umową. Roszczenie takie można zrealizować poprzez zawarcie umowy definitywnej, ale i przed sądem. W przypadku nieprzystąpienia do umowy rozporządzającej przez zobowiązanego do sprzedaży kupujący może bowiem wytoczyć powództwo o stwierdzenie przez sąd obowiązku sprzedającego do złożenia oświadczenia o przeniesieniu tytułu do nieruchomości. Wyrok sądu stwierdzający istnienie takiego obowiązku po stronie sprzedającego zastępuje bezwarunkowe oświadczenie zobowiązanego właściciela nieruchomości.
Obie umowy – zarówno warunkowa, zobowiązująca jak i definitywna, przenosząca tytuł do nieruchomości na kupującego – zawarte być powinny w formie aktu notarialnego.
Na marginesie należy zwrócić uwagę, że na równi z warunkiem traktowane jest umowne prawo odstąpienia od umowy. Przyjmuje się wobec tego, że zastrzeżenie umownego prawa odstąpienia od umowy sprzedaży nieruchomości powoduje, że umowa taka nie ma charakteru definitywnego, a do przeniesienia tytułu do nieruchomości potrzebne będzie zawarcie dodatkowej umowy rozporządzającej.
Wnioski
Umowa sprzedaży nieruchomości zawarta pod warunkiem nie przenosi tytułu do nieruchomości na kupującego.
Skutkiem zawarcia umowy sprzedaży pod warunkiem będzie powstanie jedynie zobowiązania do zawarcia umowy definitywnej, po ziszczeniu się warunku lub odpowiednio upływie terminu.
Od momentu ziszczenia się warunku zastrzeżonego umową kupującemu przysługuje uprawnienie żądania zawarcia umowy rozporządzającej tj. przenoszącej tytuł do nieruchomości.
Jeśli sprzedający odmawia zawarcia umowy definitywnej lub nie przystępuje do jej zawarcia kupujący może dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej, a wyrok stwierdzający obowiązek sprzedającego do złożenia oświadczenia o przeniesieniu tytułu do nieruchomości na kupującego zastępuje to oświadczenie.
Umowa warunkowa jak i umowa definitywna zawarte być powinny w formie aktu notarialnego.