Czy właściciel nieruchomości zajętej pod infrastrukturę sieciową – np. słup energetyczny – może domagać się od przedsiębiorcy przesyłowego usunięcia urządzeń przesyłowych z jego nieruchomości bądź też przeniesienia ich w inne miejsce w granicach jego działki?
Analiza
Sformułowane powyżej pytanie prowadzi do tzw. roszczenia negatoryjnego (actio negatoria). Roszczenie to – przy uwzględnieniu specyfiki analizowanego przypadku – powstaje, w sytuacji gdy prawo właściciela nieruchomości zostaje naruszone w inny sposób niż przez pozbawienie go faktycznego władztwa nad rzeczą. Naruszenia „w inny sposób” muszą polegać na uniemożliwieniu lub ograniczeniu korzystania z nieruchomości. Ingerencja musi być bezprawna i istnieć w chwili wytoczenia powództwa. Bezprawność ta istnieje wówczas, gdy ingerencja następuje bez odpowiedniego tytułu prawnego. Tytuł taki mógłby mieć swoje źródło w aktach o charakterze publicznoprawnym (np. decyzji administracyjnej), bądź też wynikać ze stosunku prawnorzeczowego (w szczególności zasiedzenia) lub ze stosunku obligacyjnego.
Treścią roszczenia negatoryjnego może być przede wszystkim żądanie usunięcia urządzeń przesyłowych z nieruchomości, a ponadto żądanie ich przesunięcia (przeniesienia) w obrębie danej nieruchomości.
Skuteczność roszczenia negatoryjnego właściciela nieruchomości może być kwestionowana za pomocą wielu zarzutów ze strony przedsiębiorcy przesyłowego. Podstawowym zarzutem podnoszonym przez przedsiębiorę jest zarzut istnienia skutecznego względem właściciela nieruchomości uprawnienia do władania nieruchomością, przy czym w ostatnim czasie chyba najczęściej podnoszony jest zarzut zasiedzenia służebności przesyłu.
W przypadku powołania się przez przedsiębiorcę przesyłowego na zarzut nadużycia prawa (art. 5 k.c.), jako podstawę oddalenia powództwa negatoryjnego, musi on wykazać, że wytoczenie powództwa jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Przy ocenie takiego zarzutu zasadniczo trzeba uwzględnić całokształt okoliczności sprawy, a w szczególności takie kwestie jak: znaczenie spornego odcinka sieci, realne możliwości usytuowania infrastruktury przesyłowej w innym miejscu oraz przybliżony koszt jej przeniesienia. Wskazuje się przy tym, iż samo powołanie się przez przedsiębiorcę przesyłowego na wykonywanie działalności społecznie użytecznej (np. dostawa energii mieszkańcom osiedla) nie jest wystraczające dla uwzględnienia zarzutu nadużycia prawa, gdyż działalność ta winna być wykonywana z poszanowaniem praw osób trzecich. W związku z tym, jeżeli można przenieść urządzenia przesyłowe stosunkowo niskim nakładem kosztów i bez pozbawienia dostawy mediów innych osób, właściciel nie nadużywa swojego prawa wytaczając powództwo negatoryjne.
W orzecznictwie sądowym przyjęto między innymi, że nadużyciem prawa jest np. żądanie usunięcia z nieruchomości gazociągu zaopatrującego kilka miejscowości w sytuacji, gdy jego przebieg jest optymalny ze względu na ukształtowanie terenu, a koszt usunięcia przekracza (kilkakrotnie) wartość całej nieruchomości, a przy tym gazociąg jest niezbędny do zaopatrzenia w gaz znacznej liczby odbiorców.
Reasumując należy wskazać, iż ostateczna ocena zasadności roszczenia negatoryjnego przysługującego właścicielowi nieruchomości zajętej pod urządzenia przesyłowe przeciwko przedsiębiorcy przesyłowemu zależy od wielu okoliczności. W szczególności od faktycznej możliwości zmiany lokalizacji infrastruktury sieciowej, kosztów związanych z taką zmianą oraz praw osób trzecich będących beneficjentami działalności wykonywanej przez przedsiębiorcę przesyłowego (np. odbiorców energii, w kontekście ewentualnego zagrożenia bezpieczeństwa dostawy mediów). Dokonanie oceny w tym zakresie wymaga więc każdorazowo oceny okoliczności konkretnego przypadku.
Wnioski
Właściciel nieruchomości może domagać się od przedsiębiorcy przesyłowego usunięcia lub przeniesienia w inne miejsce (w obrębie jego działki) urządzeń przesyłowych, znajdujących się na jego nieruchomości, za pomocą roszczenia negatoryjnego.
Roszczenie negatoryjne powstaje w sytuacji, gdy prawo właściciela nieruchomości zostaje naruszone w inny sposób niż przez pozbawienie go faktycznego władztwa nad rzeczą – poprzez uniemożliwienie lub ograniczenie mu korzystania z nieruchomości.
Ocena zasadności roszczenia negatoryjnego przysługującego właścicielowi nieruchomości zależy w szczególności od faktycznej możliwości zmiany lokalizacji infrastruktury sieciowej, kosztów związanych z taką zmianą oraz praw osób trzecich będących beneficjentami działalności wykonywanej przez przedsiębiorcę przesyłowego.
Stan prawny na: 21.01.2016
Autor:
Jacek Łubecki
radca prawny