Przebieg procedury zwrotu nieruchomości, stanowiących własność osób fizycznych lub prawnych, przejętych na podstawie dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej. Kto jest organem właściwym w postępowaniu o zwrot nieruchomości? Co może być dowodem w sprawie? Do kogo możemy się odwoływać?
Analiza
Zgodnie z treścią dekretu PKWN z dnia 6 września 1944 roku nieruchomości ziemskie stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych zostały przeznaczone na cele reformy rolnej jeżeli ich rozmiar łączny przekracza bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego i śląskiego, jeśli ich rozmiar łączny przekracza 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości użytków rolnych tej powierzchni.
Nieruchomości ziemskie – za wyjątkiem tych stanowiących własność Skarbu Państwa z jakiegokolwiek tytułu – przeszły bezzwłocznie, bez żadnego wynagrodzenia w całości, na własność Skarbu Państwa z przeznaczeniem na cele, wskazane w dekrecie.
Wszczęcie procedury prowadzącej do stwierdzenia, iż dana nieruchomości została niesłusznie przejęta na podstawie dekretu PKWN z 1944 roku, możliwe jest w przypadku gdy pierwotni właściciele lub ich spadkobiercy mają możliwość wykazania, iż powyższe kryterium obszarowe, przesądzające o fakcie przejęcia określonej nieruchomości, nie zostało spełnione.
Postępowanie o stwierdzenie, iż dana nieruchomość nie podpada pod działanie dekretu odbywa się na drodze administracyjnej. Składając wnioseko stwierdzenie, iż dana nieruchomość nie podpada pod działanie dekretu należy powołać się na przepisy rozporządzenia ministra rolnictwa i reform rolnych w sprawie wykonania dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 roku. Zgodnie z tą regulacją orzekanie w sprawach, czy dana nieruchomość podpada pod działanie przepisów, należałow I instancji do kompetencji wojewódzkich urzędów ziemskich – a obecnie do właściwego, ze względu na położenie nieruchomości, Wojewody.
Zgodnie z treścią kodeksu postępowania administracyjnego dowodem może być wszystko, co może się przyczynić do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych lub oględziny. Biorąc pod uwagę fakt, iż zdarzenie, którego dotyczy postępowanie, miało miejsce kilkadziesiąt lat temu, zasadne jest uznanie, że materiałem dowodowym będą przede wszystkim dokumenty, opinie biegłych oraz ewentualnie oględziny. Należy również pamiętać, że osoba starająca się o zwrot nieruchomości zobowiązanajest wykazać, iż to w dacie wskazanej przez dekret PKWN normy obszarowe nie zostały spełnione. W tym celu pomocne mogą być następujące dokumenty: księgi wieczyste, metrykuły, sporządzone w momencie przejęcia nieruchomości protokoły, sporządzony przez geodetę protokół z porównania stanu prawnego nieruchomości zapisanego w księdze wieczystej w dacie przejęcia ze stanem wskazanym w innych dostępnych dokumentach.
W przypadku gdyby właściwy Wojewoda odmówił stwierdzenia, iż dana nieruchomość podpada pod działanie dekretu PKWN, należy odwołać się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazując na konkretne naruszenia zarówno prawa materialnego jak i procesowego. Dopiero w przypadku gdy Minister nie przychyli się do stanowiska odwołującego się możliwe jest zaskarżenie jego decyzji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Wnioski
Organem właściwymw I instancji do rozpatrywania kwestii stwierdzenia, iż dana nieruchomość nie podpada pod działanie dekretu PKWN jest właściwy – ze względu na położenie nieruchomości – Wojewoda.
Wykazanie, iż nie zostały spełnione wskazane w dekrecie PKWN normy obszarowe lub doszło do naruszenia postanowień dekretu w inny sposób, może się odbyć w oparciu o każdy zgodny z prawem dowód, który może pomóc w wyjaśnieniu danej sprawy.
Organem odwoławczym od decyzji właściwego wojewody jest Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Decyzję Ministra można zaskarżyć do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.